May 4, 2023

भावना संपत चालल्या आहेत का?

काल एक माफीनामा वाचला- फुटबॉलचा सामना हरल्यामुळे त्या संघाच्या कप्तानाने संघाची माफी मागितली होती. संयत शब्दांत व्यवस्थित माफी मागून, या पुढे चांगले खेळूया असे त्यात लिहिले होते. या माफीनाम्यात काहीच चूक नव्हती. पण, हा माफीनामाच मुळात चुकलेला होता. कारण, तो चक्क chatgpt ने लिहिलेला होता! चुकीचे वर्तन किंवा पश्चात्तापाची भावनाही माणसाला आता स्वत:च्या शब्दांत मांडता येत नाहीये, त्यासाठीही त्याला कृत्रिम बुद्धीमत्तेचा आधार घ्यावा लागतोय!? आणि कृत्रिम बुद्धीमत्त्या यथोचित शब्दांत तो निर्माणही करत आहे. पार गंभीर परिस्थितीने वेढलो गेलो आहोत आपण.  

आपल्या भावना संपत चालल्या आहेत का?

सॉरी म्हणताना / माफी मागताना कृत्याची शरम वाटते (वाटायला हवी), त्यामुळे आपला आवाज थरथरतो, डोळे भरून येतात, कान लाल होतात, तोंडातून शब्द कसाबसा फुटतो. या सगळ्या कल्लोळावर मात करून माफी मागितली जाते, म्हणूनच ती खरी असते, मनापासून मागितलेली असते. वरच्या उदाहरणात, त्या कप्तानाला हे सगळं वाटलं असेल, असं गृहित धरलं, तर तो फक्त ’sorry team’ म्हणाला असता तरी पुरलं असतं ना? त्यासाठी त्याला संगणकाचा आधार का घ्यावासा वाटला असेल? तर, यावर काही म्हणतात, की ’योग्य शब्द सापडत नाहीत’. पण, Thank you, sorry, love you हे शब्द, वास्तविक नुसते शब्द नसतात. मनाच्या तळापासून ज्या सच्च्या भावना निर्माण होतात, त्यांचं ते फक्त शब्दरूप असतं. माफी, प्रेम, जिव्हाळा या भावना प्रकट करताना कोणते शब्द ’योग्य’ असतात? त्यांचा काही स्वतंत्रस शब्दकोश आहे का? नाही ना? भावना सच्ची असेल, तर इथे शब्द दुय्यम असतात! म्हणूनच त्यांचं प्रकटीकरण करताना किमान शब्द तरी तुमचे स्वत:चे हवेत, जे असतील तसे, ते काव्यात्मक किंवा ’योग्य’ असायची गरज नाही, ते सच्चे हवेत, बस.  

पण या सखोल भावनांची तीव्रताच कमी व्हायला लागलेली आहे. कशाचंच फारसं काही वाटेनासं झालं आहे. म्हणूनच, माफी मागण्याचं कामही आऊटसोर्स करावंसं वाटतं, प्रेम शब्दांनी नाही तर इमोटिकॉन्सनेच दर्शवलं तरी पुरतं आणि कृतज्ञता व्यक्त करणं म्हणजे नेमकं काय करणं हेच समजत नाही.

भावनिक बुद्ध्यांकामुळे इतर प्राणीमात्रांपेक्षा श्रेष्ठ आणि वेगळ्या असलेल्या माणूस नावाच्या प्राण्याची अधोगती आता निश्चित सुरू झाली आहे. इतर प्राण्यांपासून माणसाला वेगळं करणारा भावनांक अजूनतरी कृत्रिम बुद्धीमत्तेत ’फीड’ केलेला नाही. लवकरच तेही होईल… अगदी पुढच्या दोन-तीन वर्षांत. मग माणसाला माणसाचीच गरज उरणार नाही, कारण माणूस त्याच्या भावना संगणकापाशीच उघड करेल, संगणकही त्याला आवडेल असाच प्रतिसाद देईल आणि फक्त माणसा-माणसांतच असलेले ’भावनिक लोचे’ संपतील. हे चित्र आपल्याला आवडतं की हादरवून टाकतं, यावर आपलं अस्तित्व अवलंबून आहे.

सध्या, इतकंच!

May 2, 2023

क्षेत्र महाबळेश्वर

 

छोट्या सुट्टीसाठी महाबळेश्वरला आम्ही अनेकदा गेलो आहोत, अधिककरून पावसाळ्यात - अर्थातच धबधबे, थंड हवा आणि mapro garden साठी 😁 यावेळी अनेक वर्षांनी भर उन्हाळ्यात गेलो. सगळे points अनेकदा बघून झाले होते. म्हणून मग मुद्दाम महाबळेश्वरच्या देवळात गेलो. केवढा बदलला आहे तो परिसर... प्रॉपर बाजारपेठ झाली आहे दोन्ही बाजूला. पर्यटकांना आकर्षित करतील अशा सगळ्या वस्तू - टोप्या, लाकडी वस्तू, पिशव्या, जेली sweets, स्ट्रॉबेरी आणि इतर बेऱ्या, खाण्याच्या टपऱ्या... त्यातून वाट काढत देवळात पोचायलाच विसरायचा एखादा 😅
 
अतीबळेश्वर, महाबळेश्वर या दोन्ही देवळात सुंदर, विना गर्दी दर्शन झालं. पंचगंगेच्या मंदिरात थोडी गर्दी होती. पण कुंडातलं गारेगार पाणी पायावर घेत थांबलो. या दगडी देवळांतून बाहेर पडावं असं वाटतच नाही, नाही? 😇 गर्दी होती, तरी शांत वाटत होतं. तिथून बाहेर पडताना कृष्णामाईच्या देवळाची पाटी दिसली. सासर सांगलीचे. त्यामुळे कृष्णामाई अधिक जवळची 😜 शिवाय, हे मंदिर आधी पाहिलं नव्हतं. म्हणून गेलो, आणि इतकं सुंदर दृश्य दिसलं!
 
या मंदिर परिसरातून रस्ता cross करून थोडं खाली उतरलं की दरीच्या टोकावरच हे कृष्णेचे मंदिर आहे, अगदी जीर्ण आहे, फोटोतून कल्पना येईलच. सुमारे ४,५०० वर्षांपूर्वीचे आहे म्हणे! तिथे कृष्णेची अगदी बारीक धार भर उन्हाळा असूनही कुंडात पडत होती. संपूर्ण काळोख्या गर्भगृहात शंकराची भली मोठी पिंड आहे आणि बाहेर नंदीमुखातून वाहणारा कृष्णेचा झरा! ❤️ देवळाची पडझड झाली आहे. खूप रेखीव बांधणी नाहीये, एकावर एक दगड रचले आहेत जणू. आणि तिथून दिसणारा नजारा पुढच्या फोटोत! 😊 महाबळेश्वरला आल्याचे सार्थक झाले!
 


 
 
कधीकधी माहित असलेल्या जागा (आणि माणसे) नव्याने सापडतात ना... अगदी तसाच अनुभव होता हा. आनंददायक आणि निशब्द करणारा.

April 11, 2023

बारा म्हैने पार्टी व्हायला पायजेल!

स्थळ : एका उपनगरातल्या नगरशेवकाचं एशी हापिस

१ : काय, झाली का तयारी?
 
२ : हा कदीच! यंदा येक काम फार भारी झालं. त्ये, रामनवमीलाच मिरवनूक निघली आनं पाठोपाठ हनमान जयंती लागली. त्यामुळं डीजे, साउंड शिश्टिम, लाइट, गानी आनं आपली शे सव्वाशे पोरं… यक्दम रेडी हेत. यंदा पांडरे कुडते आन निळ्या टोप्या बी आनल्यात पेशल पाच हज्जार.
 
१ : आन पोलिसांचं काय?
 
२ : पोलिसांचं कुटं काय दादा? (दोघंही हसतात)
 
१ : बरोबरे रामनवमीची लॉटरी लागली यंदा. चला, पूर्न सालाचं टायमटेबल बगू… कसं… प्ल्यानिंगला बरं पडतंय. मला बी पार्टी हापिसला बजेट सांगायला लागतं. त्यात आपले चार-दोन वाडवून द्यावं लागत्यात. आता डीजेचे पैसे, त्येची उपकरनं, पोरांसाटी बिर्यानी, पेट्रोल.. एक हे का हिकडं. राजकारन आस्तं त्ये. घेतलं नाई तर कोनी देनार नाई! हा, कसकसं प्ल्यानिंग हाय, बोला.. जानेवारीपासूनचं सांगा…
 
२: तर, जानेवारीत २६ जानेवारी अस्ती. डीजे अस्तो, पर सादी गानी लावावी लागत्यात. मऽऽ फेब्रुवारीत कायतरी गनपतीचं आस्तं जयंती भौतिक. तवा मिरवनूक आस्ती. न्हेमीपरमानं मोटी. रथ, डीजे, लायटिंग, नाचायला पोरं, पोरी. बायाबी येत्यात, गनपती आस्तो नं.
 
१ : बराय. लेडीज आसल्या की कोनी बोलत पन न्हाई. बजेट मिळालं तर पुडल्या वेळपसून संक्रांतीबरूबर हितंबी लेडीजची वटी भरू. आमच्या मिशेसना पन चान्स भेटंल. बर, पुडं- होळी कदी, मार्चमधीच येती ना?
 
२ : व्हय, मार्च यक्दम सेट ए. धुळवड, रामनवमी आन हनमान जयंती. कदी येप्रिलमदी आस्ती, पन लागोपाठच अस्त्यात, फार काई प्रॉब्लेम नाई.
 
१ : मंग येप्रिल! हा, आपला हक्काचा सन!
(दोघेही कानाला हात लावून आकाशाकडे बघत ’बाबासायेब’ म्हणतात. तीन वेळा नमस्कार करतात.)
 
१ : मे मदी काये?
 
२ : बुद्द पोर्निमा!
 
१ : वावाऽऽऽ काय महान सौंस्क्रुती हाय आपली. दर म्हयन्याला काय ना काय हाएच.
 
२ : म पुडं जून, जुलै जरा स्लॅक जातोय. पर पुडे सेट ए परत - आगस्टात १५ आगस्ट, सादारन सप्टेंबरात गनपती, ऑक्टोबरात नौरात्र, नव्हेंबरात दिवाळी आन डिसेंबरात नाताळ अन ह्यॅपी न्यू इयर!
 
१ : वावावावा, पोरांना या वयात नाचायला आवडतंयच. आन आपल्याकडं पोरांची काय कमी, नाय का?
 
२ : आन गर्दी वाडवायची आसंल, तर कोनत्याबी वार्डातून आनू शक्तोच आपन पायजे तेवडी पोरं. कॉन्टॅकच हायेत ना तेवडे.
 
१ : त्ये समदं ठीकाय. पर जून जुलैला शोदा मग कायतरी.
 
२ : सायेब, जुलैत रेन ड्यान्स अस्तोय कुटं कुटं गावाकडं. त्यो चालंल का?
 
१ : (आनंदाने) आरं! चालंल म्हन्जी! धावंल. ब्येस्ट काडलं हे! नाच गानी आन पाऊस आसं फर्स क्लास कॉम्बिनेशन. वावावावा, काय आयडिया काडली आं, बेश्ट. मंग जून तेवडा रहातो. पर चालंन. कायतरी निघलच. पन बारा म्हैने पार्टी व्हायला पायजेल! कसंय, लोकांना ट्राफिक दिस्तो, आवाजाचा तरास हुतो, पर आमी केवड्या लोकांचा हाताला काम देतो त्ये नाई दिसत. समाजशेवा म्हटली की ह्ये बी आलंच म्हना. कौतुक होतंय, शिव्याबी पडत्यात. आता एक काम करा. ही रेन ड्यान्सची आयड्या काडल्याबद्दल परवाच्या मिरवनुकीत पयल्या रथात तुमी बसाचं. वैनी, पोरं, शेजारचे, भावकीतले समदे चडवा रथावर, काय?
 
२ : (कृतकृत्य होत) आओ सायेब! एकदम येवडं!
 
१ : हा म! समाजशेवक हे आपन. आपल्या मानसांसाटी एवडं तर केलंच पायजे न. नायतर मंग आसं करू, अगदी पयल्या नगं, लोकांना मी लगीच दिसलो न्हाई तर बावरत्याल, काय? मी पयल्यात चडतो, तुमी दुसर्या रथात या पाठून. चालंल ना? अओ, पब्लिक शेंटिमेंट आस्ती. राजकारन म्हन्जी सगळं बघावं लागतं.
 
२ : (पाया पडत) सायेब, तुमी म्हनाल तसं!
 
१ : (हसत) आसूदे आसूदे. या आता, कामं हाय्त बरीच.
***